Maraş depremlerinden etkilenen 11 ilde yapılması planlanan inşaat çalışmalarıyla ilgili sektörün mevcut kapasitesinin bu büyüklükteki bir çalışmayı kaldırıp kaldıramayacağı soruları gündeme geldi.

319 bini bu yıl içinde olmak üzere 650 bin yeni konutun inşa edileceği açıklamalarının ardından uzmanlar, malzeme ve kalifiye eleman açısından bazı sıkıntılar olabileceğine işaret etti.  

Ekonomim'de yer alan habere göre, Türkiye’nin sadece deprem bölgesi için bir yılda 320 bin, iki yıl içinde 650 bin konut üreteceği açıklandı. Sosyal konut ve orta gelirli dahil edildiğinde kamu eliyle iki yılda 1 milyondan fazla konutun üretilmesi söz konusu.

Çimento, hazır beton ve demir çelik, seramik ve diğer yapı malzemelerinde sektörün bu ihtiyacı karşılayacak kapasiteye sahip olduğu ancak hazır betonun hammaddesi olan 'agrega'da yetersiz üretiminin sorun oluşturabileceği belirtiliyor. Bir başka sorun da betonu taşıyacak mikser ve pompada söz konusu. Birçok inşaat firması şimdiden mikser arayışına girmiş durumda, piyasada satılık beton mikseri kalmadığı gelen bilgiler arasında. Yine bir diğer sorun alanı da operatör, usta gibi kalifiye eleman temininde ortaya çıkıyor.

Deprem konutlarıyla ilgili kapasite değerlendirmesi yapan Türkiye Hazır Beton Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Adem Genç, 100 milyon tondan fazla kapasiteye sahip çimentoda sorun olmayacağını ancak hem İstanbul’da hem de deprem bölgesinde agrega sorunu olduğunu söyledi.

Genç, “Geçen yıl 100 milyon metreküp beton üretimi yaptık, 200 bin konut için 10 milyon metreküp betona ihtiyaç olabilir. Deprem bölgesinde güçlü betoncular var. Ancak 10 milyon metreküp için 20 milyon ton agrega gerekebilir. Fakat üretim yerlerinde bu agrega yok” dedi.Öte yandan, sektör beton santrallerini deprem bölgesine göndermeyi planlarken, İstanbul’da kentsel dönüşümün gündeme geldiğine dikkat çeken Genç, “Ancak deprem bölgesindeki beton santrallerinin yüzde 80’i yıkıldı. Şu anda 100’e yakın yeni beton santrali siparişi verildi. Ayrıca 8-10 bin arasında mikser ihtiyacı var. Şu anda herkes mikser ve pompa arıyor. Pompa siparişi verdiğinizde 2024’ün ikinci yarısına, mikser için iki yıl sonraya gün veriyorlar. Fiyatlar da uçtu. İki ay önce 2,45 milyon liraya aldığım mikser, şu anda 4 milyon liraya çıkmış durumda” dedi. Türkiye’de mikser ve pompanın yarısının ihraç edildiğini belirten Genç, “Ya bir süre ihracat yapmayın diyecekler ya da Avrupa’dan ikinci el makine ithalatı yapılacak. Diğer türlü inşaat sürelerinde bir uzama meydana gelebilir” diye konuştu.

İki yılda 517 bin konut üretileceğini hatırlatan Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Işık da köy evleriyle birlikte toplam sayının 650 bini bulabileceğini belirterek hazır betonda kapasitenin yeterli olduğunu söyledi.

Çimentoda da sıkıntı olmadığını kaydeden Işık, “Bölgede 11 çimento fabrikası var. Türkiye’nin yıllık 80 milyon ton çimento üretimi var. Toplam kapasite 115 milyon ton” dedi. En temel sorunun agrega olduğunu işaret eden Işık, “Agrega üretiminde sıkıntı var. Deprem bölgesi için iki yılda 100 milyon ton ilave agregaya ihtiyaç var. Türkiye’de toplam 300 milyon ton agrega üretiliyor. Bunun 200 milyon tonunu hazır beton sektörü olarak biz kullanıyoruz. Geri kalan 100 milyon ton ise asfalt yapımında, yol ve tünel yapımında kullanılıyor. Dolayısıyla ekstra bir 100 milyon tonluk ihtiyaç oluşacak. Bu agrega da alt yapıda kullanılan agregadan farklı olarak standartlara uygun agrega olmak zorunda” diye konuştu.

Konuyu bakanlığa ilettiklerini aktaran Işık, “MAPEG ve MTA ile görüşülüyor. Bu da çözülürse sıkıntı olmaz. Fakat tıpkı jeolojik etüt gibi agrega da önemli. Yaşanan felaketin tekrar yaşanmasını istemiyorsak betonu kaliteli agrega ile doğru üretmemiz lazım” uyasında bulundu.

Türkiye’nin inşaat demiri alanında 20 milyon tonluk kurulu kapasitesi olduğunu belirten Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Başkan Yardımcısı Uğur Dalbeler, “Türkiye’de son 4-5 yıldır yıllık üretim 15 milyon ton civarında. Bunun yarısı ihraç ediliyor, yarsı iç piyasaya arz ediliyor. Yani Türkiye’nin yıllık tüketimi 7,5 milyon ton. 200 bin konut için 1,5 milyon ton, 650 bin konut için 3 milyon ton demir gerekiyor, yani kapasitenin yüzde 5’i” dedi.

Sadece İskenderun bölgesinde 15 milyon tona yakın kapasite bulunduğunu hatırlatan Dalbeler, “Yani sadece o bölgeden karşılanabilir” diye konuştu. Ancak Dalbeler esas sorunun betonda olduğu gibi depremde yaşanan işçi kaybından kaynaklandığını vurguladı.

Türkiye inşaat endüstrisinin ihtiyaç duyulan malzemeleri hem kapasite hem de nitelik açısından üretme potansiyeline sahip olduğunu belirten Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Küçükoğlu şöyle konuştu: “Şu an bölgenin ihtiyaç duyduğu malzeme kapasitesi kategoriye göre değişmekle birlikte, genel olarak Türkiye’deki üretim kapasitemizin yüzde 5’i ila 25’ine tekabül ediyor. Bu oran da ihtiyaç duyulan malzeme miktarının netleştiği andan itibaren oluşacak güçlü bir koordinasyon ile fiyat artışına fırsat vermeden rahatlıkla karşılanabilecek durumda.”

Küçükoğlu, “Burada kritik olan faktör malzeme cinsi, miktarı ve teslim planının koordinasyonu olacak. Amacımız, koordinasyonun ideal seviyede oluşmasını sağlamak” diye konuştu. 

Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Başkan Yardımcısı Uğur Dalbeler, depremin ardından bir hafta içinde konteyner, panel, soğuk, galvanizli ve sıcak sac üreticilerinin bir araya gelmesiyle bir koordinasyon kurulduğunu, böylece deprem bölgesindeki ihtiyaçlar doğrultusunda taleplerin zincir şeklinde halledildiğini söyledi.

Dalbeler, “Biz bunu konut kısmında da yapmayı önerdik. Şimdi deprem bölgesi için komite kuruldu. İçinde, TOKİ, müteahhitler, çelik üreticileri, tünel kalıp üreticileri, agrega, seramik, izolasyon gibi yapı elemanları temsilcileri ile bakanlıktan temsilcilerin olduğu komite oluşturuldu” dedi.THBB Başkanı Yavuz Işık, Türkiye’nin hazır betonda ekip ve ekipman anlamında Avrupa’nın tedarikçisi olduğuna dikkati çekerek, “Kamyon ve transmikser alanında ciddi bir ihracatçıyız. Çözüm için kaynakların verimli kullanılması gerek, belki mesailer artacak. Ancak ekipman kadar eleman sorunu da var. Transmikser şoförleri, operatörler, ustaların birçoğu yurtdışına gitti oralara çalışıyorlar. Yine de iyi planlama ile sorun çözülebilir” ifadelerini kullandı.